تعریف چاقی و انواع چاقی

چاقی چیست؟

چاقی یک اختلال پیچیده و چندعاملی است که از برآیند وراثت و شیوه زندگی ایجاد می شود. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)، اضافه وزن و چاقی به عنوان تجمع غیرطبیعی یا بیش از اندازه چربی در بدن شناخته شده که سلامت فرد را مختل می کند. چاقی فقط یک نگرانی ظاهری نیست. بلکه یک مشکل پزشکی است که خطر ابتلا به سایر بیماری ها و مشکلات مرتبط با سلامت مانند بیماری قلبی، دیابت، فشار خون بالا و برخی بدخیمی ها را افزایش می دهد. معمولاً چاقی ناشی از عوامل ارثی، فیزیولوژیکی و محیطی از جمله نوع رژیم غذایی، فعالیت بدنی و ورزشی است. تشخیص درست چاقی و شدت آن در درمان و بهبود مشکلات حاصل از آن کمک کننده است.

اما خبر خوب این است که کاهش وزن و چربی بدن می تواند بسیاری از عوارض و بیماری های همراه با چاقی را بهبود بخشد. حتی تغییرات کوچک وزن بدن می تواند تأثیرات بزرگی بر بهبود سلامت فرد داشته باشد. اما هر روشی برای کاهش وزن مناسب نیست و نکته مهم تر این است که حفظ وزن کاهش یافته اهمیت بسیار مهمی در حفظ سلامت فرد دارد. به طوری که حتی عدم اقدام به کاهش وزن کم عارضه تر از نوسانات وزن به دنبال اقدامات درمانی و رها کردن این اقدامات می باشد.

چاقی چگونه تشخیص داده می شود؟

متخصصین امر سلامت معمولا از نمایه توده بدنی (BMI) برای برآورد میزان چربی بدن و تشخیص چاقی استفاده می کنند. نمایه توده بدنی از تقسیم وزن (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قد (برحسب متر) محاسبه می شود. به طور کلی، برای طبقه بندی چاقی و اضافه وزن، افراد با شاخص نمایه توده بدنی کم تر از 5/18 کم وزن، بین 25- 5/18 دارای وزن نرمال، بین 9/29-25 مبتلا به اضافه وزن و بیشتر از 30 مبتلا به چاقی می باشند.

باید به این نکته توجه نمود که BMI به طور مستقیم چربی بدن را اندازه‌گیری نمی‌کند. بنابراین، این شاخص برای تمام افراد کاربرد ندارد و نمی توان از BMI برای ورزشکاران حرفه‌ای یا بدنسازان با توده ماهیچه‌ای بالا استفاده نمود. یکی دیگر از محدودیت های BMI این است که توزیع چربی بدن را نشان نمی دهد.

به همین علت، بسیاری از پزشکان علاوه بر وزن و محاسبه نمایه توده بدنی، دور کمر افراد را اندازه گیری می‌کنند که نشانگر وجود یا عدم چاقی شکمی است. دور كمر، فاصله‌ی بین پايين‌ترين دنده و خار ايلياك در فردي است كه با لباس سبك ايستاده و نفس خود را كاملاَ تخليه كرده باشد. در جمعیت ایرانی، اندازه دور کمر 90 سانتی متر یا بیشتر برای تعریف چاقی شکمی به کار برده می شوند. دور كمر مستقل از BMI، اطلاعات بيشتري از خطر ابتلا به بیماری ها و وضعیت سلامت فرد فراهم مي كند.

انواع درجات چاقی چگونه مشخص می شود؟

اضافه وزن و چاقی براساس این که شدت آن چه قدر است، به درجات گوناگون تقسیم بندی می شود. جهت تقسیم بندی شدت چاقی از نمایه توده بدنی استفاده می گردد. براساس تقسیم بندی انجام شده، اگر نمایه توده بدنی در محدوده 9/29-25 باشد، فرد مبتلا به اضافه وزن است. طبق این تقسیم بندی، سه گروه چاقی نیز تعریف شده است، که به این صورت می باشد:

• چاقی درجه 1 (خفیف): نمایه توده بدنی 9/34-30

• چاقی درجه 2 (متوسط): نمایه توده بدنی 9/39-35

• چاقی درجه 3 (شدید): نمایه توده بدنی 40 و بالاتر

به طور خلاصه، طبقه بندی اضافه وزن و چاقی در جدول زیر نشان داده شده است.

محدوده نمایه توده بدنی (برحسب کیلوگرم/مترمربع)

طبقه بندی وضعیت وزن

کم تر از 5/18 کم وزن

9/24 – 5/18 وزن نرمال

9/29- 25 اضافه وزن

9/34- 30 چاقی درجه 1

9/39- 35 چاقی درجه 2

40 و بالاتر چاقی درجه 3

چاقی بیمارگونه (morbid obesity) چیست؟

چاقی بیمارگونه یک اصطلاح قدیمی برای چاقی درجه 3 است و با خطرات جدی مرتبط با سلامت فرد در ارتباط می باشد.

چاقی چه عوارضی برای بدن دارد؟

چاقی از راه های زیادی بر سلامت بدن تأثیر می گذارد. وزن اضافه می تواند اثرات نامطلوبی بر استخوان ها و مفاصل داشته باشد. سایر اثرات چاقی شامل ایجاد تغییرات بیوشیمیایی در خون که می تواند خطر ابتلا به دیابت، بالا رفتن چربی خون، پرفشاری خون و عمدتا با واسطه این مسائل خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی را در افراد افزایش دهد. به علاوه، می تواند خطر بروز برخی از بدخیمی ها را افزایش دهد. همچنین، چاقی شدید می تواند با اختلال در سلامت روان از جمله ابتلا به افسردگی و اضطراب همراه باشد.

اما خبر بسیار خوب این است که مطالعات نشان داده اند حتی کاهش وزن اندک (5 تا 10 درصد) نیز می تواند خطر بروز بسیاری از این بیماری های مرتبط با چاقی را کاهش دهد.