مردان جامعه به عنوان نیروی محرکه و محوری هر کشوری نقش مهمی در توسعه همه جانبه جوامع مختلف دارند اما همین جماعت فعال و پر جنب و جوش نسبت به سلامتی خود کم توجه بوده و برای آن خیلی اهمیتی قائل نیستند!
دنیای مردان نسبت به دنیای زنان همراه با تفاوت‌هایی است؛ به طوری که مردان به اصطلاح دو دو تا چهار تا تر هستند اما دنیای زنان بیشتر با احساس و عاطفه همراه است و تقابل این دو می‌تواند چالش‌هایی را به وجود آورد.
اکنون در هفته ملی سلامت مردان قرار داریم؛ هفته‌ای که به صورت رسمی و منسجم تر به موضوع مهم سلامت مردان و مخاطرات آن پرداخته شده و سعی می‌شود هشدارها و توصیه‌های لازم برای تامین سلامت مردان بیشتر یادآوری و گوشزد شود.
حجم بالای درگیری آقایان در زندگی روزمره و اینکه مردان نقش اصلی را برای تدارک اقتصادی خانواده بر عهده دارند، موجب آن شده که با یک غفلت عمومی با سلامت خود رو به رو باشند و به همین دلیل بسیاری از مردان در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن و کاهنده توانایی‌های عمومی معمولا دیر به پزشک مراجعه می‌کنند.
مراجعه دیرهنگام مردان به پزشک عامل شدت یافتن بیماری‌هاست و آثار به خطر افتادن سلامت مردان تنها بحث زیان‌ها و خسران‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیست، بلکه می‌تواند آثار متعددی را در توسعه کشورها ایفا کند.
در کشور ما مردان به دلایل متفاوتی علاوه بر جنبه‌های افتراقی بیولوژیک در برنامه‌های مختلف سلامت آسیب پذیری‌های متفاوتی دارند. مردان در مقایسه با زنان ایرانی بین پنج تا ۱۰ برابر در صحنه‌های ترافیکی و حوادث شهری آسیب پذیرتر هستند.
در بحث بیماری‌هایی همچون بیماری اسکیزوفرنی و افسردگی‌های مزمن طولانی مدت، بیماری‌های شغلی، سرطان‌ها و بیماری‌هایی از این قبیل در مردان شیوع بالاتری دارد.
مردان به دلیل درگیری‌های مختلف استرسی که در محیط های شغلی و اجتماعی تجربه می‌کنند بیشتر از زنان آثار زیان بار استرس را در ابعاد روانی متحمل می‌شوند.
برای آشنایی با آخرین وضعیت سلامت مردان ایرانی و اقدامات موثر در پیشگیری و درمان بیماری‌های مختلف، با «سید جلیل حسینی، فوق تخصص اورولوژی و مشاور عالی مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» به گفت‌وگو نشستیم.
بهداشت جهانی سه سال پیش اعلام کرد در بسیاری مناطق دنیا پیامدهای منفی سلامتی در سن مردان و پسران شیوع و بروز بالاتری از دختران و زنان دارد؛ یعنی کشورها باید به این مسئله توجه کنند که چرا بروز و شیوع بیماری‌ها در پسران و مردان بیشتر است؛ در حالی که ایران از سال 1386 به این موضوع توجه ویژه‌ای کرده است. با پیشنهاد انجمن ارولوژی ایران و استقبال وزارت بهداشت و دیگر دستگاه‌ها، هفته سلامت مردان ایجاد شده و هر سال جلسات و همایش‌های مختلفی در خصوص سلامت مردان برگزار می‌کنیم.
در سال 1385 شاید چهار کشور جهان به سلامت مردان می‌پرداختند؛ در حالی که سازمان جهانی بهداشت در سال 2019 بیانیه مربوط به سلامت مردان را ارائه داده است؛ یعنی ایران بسیار زودتر از آنها به این موضوع توجه کرده است. اینکه در مردها در مقایسه با زنان میزان میرایی در پسران زیر 5 سال بیشتر است؛همچنین چاقی، لاغری، عفونت، HIV و … یا احتمال مرگ در اثر خودکشی، تصادفات جاده‌ای، دگرکشی و قتل چهار برابر و در آلودگی هوا 1.5 برابر بیشتر از زنان است.
هفته سلامت مردان در اول اسفند هر سال با پیشنهادی که ارائه شد به صورت خود جوش از سوی انجمن علمی ارولوژی پیشنهاد شد و اکنون 15 سال است که هر سال برگزار می‌شود. سال 84-85 بسیاری از مردان جامعه خبر نداشتند سرطان پرستات سرطان خاموش اما کشنده است و نمی‌دانستند تست تشخیصی دارد اما در هفته سلامت مردان موضوعات مختلفی مانند سرطان مثانه، پرستات، ناباروری مردان و … بیان می‌شود؛ به طوری که باید مردان از سال 50 سال تست PSA (پروستات) بدهند. اکثر سرطان‌های پروستات که امروز تشخیص داده می‌شود در مراحل اولیه بوده و درمان آنها باعث طول عمر بیشتری برای افراد می‌شود.
در دهه هشتاد، بسیاری از سرطان‌ها با متاستاز یعنی دسترسی سرطان پروستات به استخوان صورت می‌گرفت که این موضوع مورد توجه قرار گرفت؛ضمن اینکه اطلاع‌رسانی درباره چاقی، دیابت، تصادفات و موارد دیگر مربوط به مردان در هفته سلامت مردان ارائه شده است.
با ابتکار ایران این امر صورت گرفته و شاید در اثر همین برگزاری هفته سلامت مردان باشد که سند سلامت مردان تشکیل شده و 25 سازمان مختلف مانند شهرداری، وزارت بهداشت، وزارت صمت و … شبکه‌هایی در این خصوص تشکیل داده‌اند و این سند به تصویب رسیده است.
کار مهم دیگر ما این است که چون آقایان به مراکز بهداشتی و جامع سلامت کمتر مراجعه می‌کنند و از طرف دیگر بسته‌های بهداشتی که باید از آقایان در خصوص سلامت‌شان سؤال کند کمتر وجود دارد و هیچکدام از بیماری‌های مردان در شبکه بهداشتی کشور دیده نشده؛ این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که امروزه خوشبختانه در شبکه بهداشتی کشور بسته‌ای را برای آقایان تدوین می‌کنیم تا بیماری‌های مردان را پایه‌ریزی و آموزش دهیم؛ضمن اینکه باید رسانه‌ها وارد این موضوع شوند و به پسران و مردان بگویند تا برای شناخت وضعیت سلامت خود به شبکه بهداشتی مراجعه کنند.
از 40 علت اصلی مرگ در جهان 33 علت در مردان بیشتر است و 7 علت باقیمانده نیز که در زنان بیشتر است مخصوص به بیماری‌های زنان بوده
در خصوص سرطان پروستات، مثانه و مسائل جنسی مربوط به مردان بسته پایه‌ای را می‌نویسیم و با همکاری وزارت بهداشت و سازمان جهانی بهداشت در حال تهیه آن هستیم تا این بسته را به شبکه‌های بهداشت سراسر کشور ارائه دهیم. این یک نیاز بوده و زودتر از شبکه‌های بین‌المللی به آن توجه شده و حاصل آن این بوده است که ظرف 16 سال گذشته اطلاعات علمی جامع افزایش یافته، دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی دیگر و شهرداری‌ها در این خصوص خوب مشارکت کردند. آخرین اقدام این است که از کوچک‌ترین روستاها تا سطح شهرها بتوانیم این بسته را برای مردان ارائه دهیم.
طول عمر و امید به زندگی در مردان پایین است
طول عمر و امید به زندگی در مردان پایین است. آقایانی که دچار سکته می‌شوند انجام کارهای آنها با مشکل برخورد می‌کند؛ به طوری که سال‌های از دست رفته سلامتی مردان بالاتر از زنان است که امید داریم با همکاری رسانه‌ها، انجمن‌های علمی پزشکی، وزارت بهداشت و 25 سازمان دیگر بتوانیم به نقطه‌ای برسیم که این وضعیت بهتر شود.
از 40 علت اصلی مرگ در جهان 33 علت در مردان بیشتر است
از 40 علت اصلی مرگ در جهان 33 علت در مردان بیشتر است و 7 علت باقیمانده نیز که در زنان بیشتر است مخصوص به بیماری‌های زنان بوده؛ مانند سرطان پستان، رحم و مسائل مربوط به بارداری است. تصادفات، بیماری‌های قلبی، ریوی، نارسایی‌های تنفسی، سکته مغزی، سیروز کبدی و سرطان‌ها در مردان بیشتر است.
در نتیجه می‌خواهیم با برگزاری هفته سلامت مردان اطلاع‌رسانی و غربالگری‌های لازم را انجام دهیم. مثلاً در سطح روستاها به والدین بگوییم اگر بیضه فرزندتان سر جای خود قرار ندارد تا 2 سالگی آن را درمان کنند.
مهمترین بیماری‌های اورولوژی در مردان
بیشترین مشکلات و بیماری‌های حوزه اورولوژی در مردان چیست؟
سرطان مثانه، پروستات، سنگ‌های ادراری و تصادفات در مردان بیشتر است که اکثر این موارد در اثر عدم اطلاع و آگاهی لازم است.
درصد ناباروی بین مرد و زن برابر است
در خصوص میزان ناباروری در مردان و زنان توضیح دهید؛ اینکه درصد ابتلا به ناباروری در زوجین چگونه است؟
مـتأسفانه به جامعه زنان ظلم کرده‌ایم؛ به طوری که اگر بین خانواده‌ها و زوجین مشکل ناباروری وجود داشته باشد همگان توجه خود را به خانم معطوف می‌کنند؛ در حالی که 50 درصد علت ناباروری مربوط به مردان و 50 درصد مربوط به زنان است.
این ظلمی است که صورت گرفته که اگر مردی بچه‌دار نمی‌شود با زن دیگری ازدواج می‌کند و این ازدواج چندین بار تکرار می‌شود و در نهایت وقتی فرد برای درمان پیش متخصص اورولوژی می‌رود تشخیص می‌دهیم که این مرد نطفه ندارد تا بچه‌دار شود. در نتیجه باید زوجین هر دو برای درمان ناباروری مراجعه کرده و علت آن بررسی و مشخص شود.
متأسفانه به جامعه زنان در این خصوص ظلم شده؛ به طوری که این نگرش حتی به وزارت بهداشت نیز منتقل شده و با اینکه ادعای علمی دارند اما در برنامه ناباروری خود باید پزشکی مرد را نیز در جلسات و بحث‌های خود مشارکت دهند و این موضوع را در دستورالعمل‌ها ببینند که اینطور نمی‌شود.
مردان توجه به سلامت خود را کسر شأن می‌دانند
علت بی‌تفاوتی مردان نسبت به سلامتی خود چیست؟
علل مختلفی دارد که برای نمونه چند علت را بیان می‌کنم. اول اینکه آنها می‌گویند ما کار داریم.
دوم نگران این موضوع هستند که اگر بگویند مریض هستیم از هیبت مردانه آنها کم می‌شود و سوم اینکه فکر می‌کنند خودشان می‌توانند بیماری را درمان کنند؛ البته در مجموع 15 فاکتور وجود دارد که باعث می‌شود مردان به مراکز درمانی مراجعه نکنند؛ در حالی که که خوشبختانه استمدادطلبی در زنان بسیار بیشتر از مردان است.
مردان به دلیل هورمون‌های مردانه خشونت‌افزایی بیشتری دارند؛ در درگیری‌ها و تصادفات شرکت می‌کنند؛ در نتیجه جمع‌بندی این است که شخصیت مردان، قدرت و وضعیت بدنی آنها باعث شده تا به سلامتی خود کمتر اهمیت بدهند که این موارد تدوین شده است.
امروزه سطح سواد سلامت و سلامت روان در کشورمان پایین است؛ مثلاً به مجرد اینکه دو نفر با هم برخوردی پیدا می‌کنند با هم درگیر می‌شوند.
در خصوص اجرای سند سلامت مردان چه اقداماتی صورت گرفته است؟
با تغییر دولت و وزارت جدید بهداشت مقداری اجرای سند متوقف شده؛ البته نه توقف بلکه به نظر رسید که باید این سند بررسی بیشتری شود. مثلاً انتظار دارید وزارت بهداشت از بیماری‌هایی مانند پروستات، سکته مغزی مادر و بیماری‌های دیگر جلوگیری کند اما وزارت بهداشت می‌گوید نارسایی تنفسی از آلودگی هوا است و این موضوع به من مربوط نیست.
در نتیجه در سند ملی سلامت باید 25 سازمان مشارکت کنند اما سازمان‌ها در جلسات برگزار شده افرادی را می‌فرستند که مربوط به موضوع سلامت نیستند.
وظیفه 25 سازمان است که به این موضوع توجه کنند اما متأسفانه این دقیق نیست و بسیاری از جلسات شورای امنیت سلامت کشور خیلی فعال نبوده و در آن شرکت نمی‌کنند؛ در نتیجه بررسی و تصمیم‌گیری در خصوص سند ملی سلامت هنوز کامل نشده است.
مردان باید چه آزمایش‌هایی را برای سلامت خود انجام دهند؟
ما از مردان می‌خواهیم که به مراکز بهداشت و درمانی مراجعه کنند. برای اینکه چطور دچار سرطان پروستات نشوند، مبتلا به دیابت نشده و وزن‌شان بالا نرود و بتوانند فرزنددار شوند. این 33 علت فوت بیشتر مردان مربوط به رشته‌های مختلف پزشکی است که باید به آن توجه شود.
یک سازمان مردم نهادی در اروپا ایجاد شده که در 19 نوامبر مردان سبیل و ریش می‌گذارند و به همه مردان اروپایی یادآور می‌شوند که در هفته سلامت مردان باید اطلاعات سلامت خودشان را فهمیده و همه به هم خبر دهند.
در نتیجه رسانه‌ها باید به این موضوع توجه کرده و پویشی را راه بیندازند تا مردان نسبت به سلامت خود حساس شوند. به خصوص بانوان متوجه شوند که اگر می‌خواهند مردان آنها دچار سکته مغزی و قلبی و بیماری‌های دیگر نشوند، باید به سلامت مردان توجه لازم را داشته باشند.
علل ناباروری در مردان
با توجه به اینکه اعلام کردید، علل ناباروری در مردان و زنان به میزان مساوی است، علت ناباروری در مردان چیست؟
علل مختلفی دارد؛ مثلاً در دوره طفولیت بیضه فرد نزول پیدا نکرده که باید قبل از سن 2 سالگی درمان شود. واریکوسل به وجود می‌آید که غیر از جراحی می‌توان آن را با روش‌های دیگر درمان کرد. همچنین هورمون‌ها می‌تواند علت ناباروری در مردان باشد؛ ضمن اینکه ژنتیک نیز نقش دارد.
برخی از مردان به علت جراحی‌هایی که روی بدن‌شان انجام می‌دهند یا برخی که در محیط‌های خاصی کار می‌کنند؛ مانند مکان‌هایی که مواد شیمیایی در آنها وجود دارد. یا در نانوایی‌ها که با گرما در ارتباط هستند این عوامل می‌تواند در ایجاد نطفه در آنها تأثیر بگذارد. اما در بسیاری اوقات بر اثر عدم رعایت اصول سلامتی، تغذیه نامناسب، مصرف داروها، در مجموع می‌تواند از جمله ناباروری در مردان باشد.
بنابراین، اگر زوجین تا دو سال اقدام به باروری نکردند و بعد از دو سال باز نتوانستند حاملگی ایجاد کنند باید به پزشک مراجعه کنند؛ضمن اینکه بیش از 50 تا 60 درصد ناباروری‌ها با مصرف داروها و توصیه‌های ساده حل می‌شود و 30-40 درصد نیز به درمان‌های جانبی نیاز دارد.
در خصوص تأمین سلامت در مردان چه توصیه‌های کاربردی به مردان جامعه دارید؟
موضوع اول، استمدادطلبی است؛ یعنی به مردان می‌گویم لطفاً به مراکز بهداشتی مراجعه و مشکلات خود را مطرح کنید. اگر در ادرار خود خون مشاهده کردید به آن حساس باشید و با کوچک‌ترین علائم به پزشک مراجعه کنید. مایعات مصرف کنید و مانع چاقی شوید.
خوردن نمک زیاد را حذف کرده و کمترین میزان نمک را مصرف کنید. میوه و سبزیجات بیشتری مصرف کرده و در خصوص بیماری‌های اورلوژی به علائم توجه کنید؛ضمن اینکه مردان بالای 40 سال به سرطان پروستات و مشکلات مربوط به آن توجه ویژه داشته باشند.
