چاقی و اختلالات روانی
چاقی و اختلالات روانی
در حال حاضر چاقی یک بیماری بسیار شایع در سراسر جهان است و بیش از 650 میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده است. این واقعیت که این بیماری باعث ایجاد اختلالات متابولیک و عوارض جدی قلبی-متابولیک (دیابت شیرین، فشار خون شریانی و دیس لیپیدمی) می شود، به طور گسترده مورد تحقیق قرار گرفته است. اما مطالعات محدودی در خصوص اینکه آیا چاقی می تواند باعث بروز اختلالات روانی شود در دسترس است.
چاقی و اختلالات روانپزشکی مشکلات عمده سلامتی را تشکیل می دهند، زیرا هر دو میزان شیوع و عوارض بالایی را نشان می دهند. نرخ جهانی چاقی در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان از سال 1975 تا کنون سه برابر شده است. در سال 2020 سازمان بهداشت جهانی گزارش داد که بیش از 340 میلیون خردسال-نوجوان (5 تا 19 سال) به عنوان چاق طبقه بندی شده اند. مانند چاقی، اختلالات روانپزشکی به عنوان عامل اصلی در بار جهانی بیماری در نظر گرفته می شود. یک مطالعه که نتایج آن اخیرا به چاپ رسیده است، شیوع بیماری‌های روانی را در بین 204 کشور و گروه‌های سنی مختلف ارزیابی نموده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که بین سالهای 1990 تا 2019، اختلالات روانی از 80 میلیون به 125 میلیون افزایش یافته است.
به هر حال تاثیر چاقی بر اختلالات روانی و فرایند برعکس آن یعنی تاثیر اختلالات روانی بر افزایش وزن از موضوعات چالشی و جذاب برای محققان بوده است. لذا در طول سالهای گذشته محققان از هر دو دیدگاه به بررسی موضوع پرداخته اند و نتایج جالب توجهی را ارائه داده اند.
تاثیر اختلالات روانی بر افزایش وزن
تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن روانی مستعد افزایش وزن هستند. مطالعات اپیدمیولوژیک و بالینی میزان شیوع همزمان 20 تا 60 درصد برای اختلال دوقطبی، 30 تا 70 درصد برای اختلالات روان پریشی، و 20 تا 50 درصد برای افسردگی را نشان داده اند. در یک مطالعه طولی با 9374 نفر شرکت کننده نشان داده شد که کسانی که علائم افسردگی را نشان می دهند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی و ماندگاری در وضعیت وزن ناسالم بودند.
دیدگاه نخست : دلایل تاثیر اختلالات روانی بر افزایش وزن
تا حدود زیادی این قضیه آشکار شده است که افرادی که با اختلالات روانی مواجه هستند ممکن است به دلایل مختلفی افزایش وزن یا چاقی را تجربه کنند. برخی از این دلایل ممکن است شامل استفاده از داروهایی با اثرات جانبی افزایش وزن باشد. استرس و اضطراب همچنین می‌تواند منجر به افزایش دریافت غذا و در پی آن افزایش وزن شود. عدم توانایی در تنظیم رژیم و تعداد وعده های غذایی و از سویی کاهش فعالیت بدنی به دلیل اختلالات روانی می تواند دلیل دیگری بر این مسئله باشد.
تحقیقات مولکولی نشان داده است که بیشترین ارتباط بین اختلالات روانی و چاقی به وسیله سیستم‌های عصبی و هورمونی بدن برقرار می‌شود. برخی از تحقیقات نشان داده اند که هورمون‌های مشارکت کننده در تنظیم استرس می‌توانند بر روی افزایش تأثیر گذار وزن باشند. به عنوان مثال، هورمون کورتیزول که به عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود، ممکن است در تنظیم میزان وزن بدن نقش داشته باشد. این هورمون می‌تواند بر روی سیستم ایمنی، متابولیسم و ترشح هورمون‌های دیگر تأثیر داشته باشد که ممکن است به عواملی که منجر به افزایش وزن می‌شوند، مرتبط باشند. از سویی سیستم عصبی ممکن است بر روی اشتها و میزان فعالیت بدنی فرد تأثیر داشته باشد. سیستم عصبی مرکزی نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و سوخت و ساز بدن ایفا می‌کند که می‌تواند در تنظیم وزن بدن تأثیرگذار باشد. این موضوع نیازمند تحقیقات بیشتر است تا بتوان به طور دقیق‌تر نقش اختلالات هورمونی و عصبی را در افزایش وزن در افراد با اختلالات روانی را مشخص کرد.
همانگونه که عنوان گردید یک عامل آشکار وجود ارتباط بین بیماری روانی و وضعیت وزنی بیماران، مداخله دارویی است، چراکه رایج‌ترین داروهای روانپزشکی (مانند ضد جنون‌ها، تثبیت‌کننده‌های خلق و خو و داروهای ضد افسردگی) ممکن است باعث افزایش درجاتی از افزایش وزن از طریق عملکردهای متابولیک مختلف شوند.
دیدگاه دوم: تاثیر چاقی بر بروز اختلالات روانی
بر اساس نتایج یک مطالعه علمی جامع که در مرکز تحقیقات علوم پزشکی دانشگاه وین انجام شده است، افراد چاق به طور فزاینده ای در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی هستند. این تحقیق که در یک دوره 17 ساله (بین سالهای 1997 تا 2014) انجام پذیرفت، نشان داد که چاقی بیمارگونه در بروز اختلالات روان پریشی، استرس و اضطراب، کاهش اعتماد بنفس، اعتیاد به نیکوتین، و غیره کاملا مؤثر است. این یافته ها، اهمیت غربالگری سلامت روان و مشاوره پیشگیرانه برای بیماران چاق را نشان می دهد. بر مبنای یافته های علمی این مطالعه چند نکته در خصوص ارتباط بین چاقی بیمارگونه و اختلالات روانی قابل تامل است:
1. چاقی به طور قابل توجهی با افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی مختلف مرتبط است.
2. در بیشتر موارد، عارضه چاقی قبل از بروز اختلالات روانپزشکی بوده است.
3. ارتباط بین چاقی و بیماری روانی در همه گروه های سنی و برای هر دو جنس رخ می دهد.
4. به طور کلی زنان چاق سه برابر بیشتر از زنان غیرچاق در معرض خطر برای ابتلا به اکثر اختلالات روانی هستند.
5. مردان چاق دو برابر بیشتر از مردان غیرچاق در معرض خطر برای ابتلا به اختلالات روانی هستند.
6. تاثیر چاقی برای افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی در زنان بیشتر از مردان است.
این مطالعه همچنین نشان می دهد که چاقی اغلب مقدم بر اختلالات روانی شدید است. لذا اهمیت چاقی به عنوان یک عامل خطر پلیوتروپیک (دارای تظاهرات چندگانه) برای انواع مشکلات سلامت تاکید می کند. این قضیه در درجه اول در مورد گروه های سنی جوان و جنس مؤنث صادق است، جایی که خطر ابتلا به اختلالات روانی در آنها بیشتر است. به همین دلیل، غربالگری کامل برای مشکلات سلامت روان در بیماران چاق برای پیشگیری یا اطمینان از انجام درمان مناسب ضروری است.
در یک مطالعه هلندی با بیش از 20000 مشارکت کننده نشان داده شده که بروز افکار و تلاش برای خودکشی در افراد چاق بیشتر است. همچنین نتایج یک بررسی نظام مند نشان داد که افزایش همزمان علائم افسردگی و چاقی برای افراد زیر سن 6 تا 19 سال، با خطر ماندگاری BMI ناسالم به مدت 15 سال همراه است. چندین مطالعه در زمینه تاثیر چاقی بر بروز اختلالات روانی منتشر شده است که وجه مشترک آنها را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
چاقی می‌تواند به عواقب روانی مختلفی منجر شود. افرادی که با چاقی مواجه هستند ممکن است احساسات منفی نظیر خجالت، اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس وفرار از اجتماع را تجربه کنند. علاوه بر این، چاقی می‌تواند منجر به اختلالات تغذیه‌ای مانند اضطراب غذایی (وسواس در انتخاب رژیم غذایی و نوع ماده خوراکی) گردد. این مسائل می‌تواند بر روی سلامت روانی افراد تأثیر منفی بگذارد. همچنین، افراد چاق ممکن است با تبعات اجتماعی، شغلی و تبعیض حتی در موارد بالینی و بهداشتی روبرو شوند که می‌تواند به تشدید مشکلات روانی آنها منجر شود. از این رو، مهم است که افرادی که با چاقی مواجه هستند، به حمایت و مشاوره مناسبی دسترسی داشته باشند تا بتوانند بهبودی روانی و جسمی خود را تضمین نمایند.
