نقش هورمون کورتیزول در بدن
نقش هورمون کورتیزول در بدن
کورتیزول نوعی هورمون استروئیدی است که به بدن کمک می‌کند تا به استرس پاسخ دهد و گاهی اوقات هورمون استرس نیز نامیده می‌شود. دلیل این نام‌گذاری این است که میزان کورتیزول در بدن در صورت قرار گرفتن در موقعیت‌هایی با استرس بالا، به‌صورت طبیعی افزایش می‌یابد.
هورمون‌های استروئیدی دسته‌ای از هورمون‌ها هستند که از کلسترول نشأت می‌گیرند. این هورمون‌ها در کنار هم و همراه با سایر عوامل شیمیایی، طیف گسترده‌ای از عملکردهای حیاتی بدن را مدیریت می‌کنند.
کورتیزول چیست؟
کورتیزول یک هورمون استروئیدی است که توسط دو غدد فوق‌کلیوی شما تولید می‌شود که روی هر کلیه قرار می‌گیرند. هنگامی که استرس دارید، کورتیزول بیشتری در جریان خون شما آزاد می‌شود. داشتن تعادل مناسب کورتیزول برای سلامتی شما ضروری است و تولید بسیار بالا یا پایین کورتیزول می‌تواند باعث بروز مشکلات سلامتی شود.
کورتیزول عملکردهای مهمی دارد که بر روی قسمت‌های مختلف بدن شما اثر می‌کند. بدن شما به کمک این هورمون:
به عامل استرس یا خطر، پاسخ می‌دهد
متابولیسم گلوکز بدن را افزایش می‌دهد
فشار خون را کنترل می‌کند
التهاب را کاهش می‌دهد
کورتیزول همچنین برای واکنش “مبارزه یا فرار” مورد نیاز است، که پاسخ سالم و طبیعی شما به تهدیدات است. مقدار کورتیزول تولید شده توسط بدن شما کنترل می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تعادل صحیح برقرار است.
عامل تولید کورتیزول توسط غدد فوق‌کلیوی
تولید کورتیزول در غدد فوق‌کلیوی، توسط غده هیپوفیز شما تنظیم می‌شود، یک غده به اندازه نخود در پایه مغز شما که گاهی اوقات به دلیل اثرات گسترده آن بر بدن، “غده اصلی” نیز نامیده می‌شود.
وقتی از خواب بیدار می‌شوید، ورزش می‌کنید یا با یک رویداد استرس‌زا روبرو می‌شوید، غده هیپوفیز شما واکنش نشان می‌دهد. هیپوفیز یک سیگنال به غدد فوق‌کلیوی شما می‌فرستد تا مقدار مناسب کورتیزول را تولید کند.
عوامل افزایش و کاهش میزان تولید کورتیزول
معمولا بدن شما مقدار مناسب کورتیزول تولید می‌کند تا شما را سالم نگه دارد. اگر شرایطی مانند سندروم کوشینگ دارید، بدن شما بیش از حد کورتیزول تولید می‌کند. در صورت ابتلا به یک بیماری مانند آدیسون، بدن شما کورتیزول بسیار کمی تولید می‌کند.
علائم کورتیزول بیش از حد شامل:
افزایش وزن، به‌ویژه در اطراف شکم و صورت شما
پوست نازک و شکننده که بهبودی آن کُند است
آکنه
رشد موی صورت و قاعدگی نامنظم در خانم‌ها
علائم کورتیزول پایین شامل:
خستگی مداوم
حالت تهوع و استفراغ
کاهش وزن
ضعف عضلانی
درد در شکم
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، پزشک ممکن است آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان کورتیزول شما پیشنهاد کند.
سنجش میزان کورتیزول
اگر پزشک مشکوک باشد که ممکن است تولید کورتیزول شما بسیار پایین یا بالاست، احتمالا توصیه می‌کند که میزان کورتیزول شما آزمایش شود
مقدار کورتیزول را می‌توان در خون، ادرار یا بزاق اندازه گیری کرد. زمانی از روز که از شما نمونه خون گرفته می‌شود، بستگی به این دارد که آیا پزشک نگران کورتیزول بالا یا پایین است. نمونه‌های خون را می‌توان از یک رگ در بازو در صبح گرفته می‌شود، زمانی که میزان کورتیزول بالاتر است؛ و در طرف مقابل، نمونه‌گیری می‌تواند در حدود ۴ بعد از ظهر (زمانی که میزان باید به‌طور قابل‌توجهی پایین‌تر باشد) انجام شود.
آزمایش خون برای کورتیزول پایین با اندازه‌گیری میزان خون، قبل از تزریق دارویی به نام هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH)، و یک ساعت پس از آن انجام می‌شود. ACTH یک هورمون غده هیپوفیز است که به تحریک تولید کورتیزول کمک می‌کند. در بیماران مبتلا به میزان پایین کورتیزول ناشی از بیماری آدیسون، میزان کورتیزول حتی پس از تزریق ACTH افزایش نخواهد یافت، در حالی که در افراد عادی میزان آن به شکل چشم‌گیری بالا می‌رود.
گاهی ممکن است نمونه بزاق نیز جمع‌آوری شود (معمولا در ساعات شب، زمانی که میزان کورتیزول پایین‌تر است). در طی آزمایش کورتیزول بزاق، از شما خواسته می‌شود که یک سواب را در دهان خود قرار دهید و چند دقیقه صبر کنید تا با بزاق اشباع شود.
برای آزمایش ادرار کورتیزول، ممکن است از شما خواسته شود که تمام ادرار دفع‌شده در طی یک دوره ۲۴ساعته را در ظرفی مخصوص جمع آوری کنید. همچنین میزان کورتیزول ادرار گاهی اوقات می‌تواند با یک نمونه از اولین ادرار در صبح آزمایش شود.
